بررسی و تعیین عوامل مؤثر بر شکل منحنی تداوم جریان در اقلیم‌های مختلف ایران

Authors

  • فرود شریفی دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری سازمان تحقیقات کشاورزی-وزارت جهارد کشاورزی
Abstract:

سابقه و هدف : بهبود و توسعه پیش بینی‌ها در حوضه‌های فاقد آمار نیازمند فهم و درک برهم‌کنش بین مولفه‌های حوضه و پاسخ هیدرولوژیک در اقالیم مختلف است. منحنی‌ تداوم‌جریان، یکی از مناسب‌ترین روش‌های نمایش پاسخ هیدرولوژیک حوضه است و کاربرد‌های مختلفی در گرایش‌های مختلف هیدرولوژی و علوم وابسته دارد. شکل منحنی نیز انعکاسی از تاثیر پارامتر‌های آب و هوایی، زمین‌شناسی و فیزیوگرافی بر جریان رودخانه و پاسخ هیدرولوژیکی حوزه است. در یک دهه گذشته، مطالعات متعددی در‌خصوص تاثیر پارامتر‌های هندسی و هیدرولوژیکی حوضه بر شکل منحنی تداوم ‌جریان، انجام شده است. عمده این مطالعات به‌صورت تجربی است و در دو دسته گرافیکی و آماری قرار دارد که روش‌گرافیکی، برروی تاثیر مشخصه‌های فیزیوگرافیک و آب و هوائی بر شکل منحنی تداوم-جریان تمرکز دارند. در صورتی‌که روش‌های آماری بر روی توزیع‌های آماری، برای برازش به منحنی تداوم‌جریان و ارتباط این برازش‌ها به مشخصه‌های فیزیکی حوضه متمرکز هستند. تحلیل عاملی عوامل موثر بر شکل منحنی تداوم جریان موجب دست‌یابی به ‌اطلاعاتی برای مدل‌سازی منحنی تداوم جریان، تفسیر دقیق‌تر شرایط هیدرولوژیکی حوضه و استفاده درمدیریت بهینه منابع‌آب حوضه خواهد شد. هدف از این پژوهش، تعیین عوامل مهم تاثیرگذار هیدرو اقلیمی و مورفومتری در تغییر شکل منحنی تداوم‌جریان و همچنین بررسی روابط مابین آنها در اقالیم مختلف کشور می‌باشد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش ابتدا با تهیه نقشه اقلیم کشور و تقاطع آن با مرز حوزه‌های آبخیز رتبه چهار، حوضه‌های واقع در هر منطقه اقلیمی تفکیک شد. سپس تعداد حداقل سی ایستگاه با آمار مناسب و دوره مشترک آماری سال‌های1355-1380در هر منطقه اقلیمی انتخاب شد. سپس10پارامتر هندسی و هیدرولوژیک موثر بر منحنی تداوم جریان شامل: ارتفاع متوسط، مساحت حوضه، ضریب گراویلیوس، شیب حوضه، طول رودخانه اصلی، بارش سالانه، شاخص جریان پایه، شماره منحنی، نفوذ‌پذیری و تعداد روز‌های بارانی برای هر حوضه محاسبه شد. منحنی تداوم‌جریان با استفاده از داده‌های روزانه جریان، ترسیم و با استفاده از برنامه‌نویسی در محیط MATLAB شیب حد فاصلQ33 تا Q66 به‌عنوان شاخص شکل منحنی محاسبه شد. تجزیه ‌عاملی انجام و عوامل مستقل تاثیر‌گذار بر شکل منحنی مشخص شد. سپس روابط رگرسیونی بین شاخص شکل منحنی و عوامل انتخابی در مناطق مختلف اقلیمی استخراج و تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که پارامتر‌های عامل اول شامل: شماره منحنی، شاخص جریان پایه و تعداد روزهای بارانی در تمامی مناطق اقلیمی به استثناء منطقه خشک مشترک است. هم‌چنین، عامل شماره منحنی در تمامی مناطق بالاترین وزن تاثیرگذاری را دارا بوده است. در تمامی مناطق اقلیمی به استثناء منطقه بسیار مرطوب، وزن تاثیرگذاری مولفه‌های هندسی بیشتر از مولفه‌های هیدرولوژیکی است. عوامل انتخاب شده برای تحلیل عاملی در منطقه اقلیمی مرطوب با 88 درصد، بیشترین و منطقه مدیترانه‌ای با 72 درصد، کمترین واریانس داده‌ها را توضیح می‌دهند. توزیع نرمال خطاها، ضریب تعیین بیشتر از 90/0 و ضریب دوربین واتسن بین 5/1 تا 5/2 بیانگر اعتماد به روابط رگرسیونی برای برآورد شیب منحنی تداوم جریان در مناطق فاقد آمار در اقالیم مختلف است. نتیجه‌گیری: در جمع‌بندی کلی نتایج تحلیل عاملی در مناطق مختلف اقلیمی کشور مشخص شد که برخی از پارامتر‌های دسته‌بندی شده در قالب عامل اول شامل: شماره منحنی، شاخص جریان پایه و تعداد روزهای بارانی در تمامی مناطق اقلیمی، مشترک است. با این استثناء که در منطقه خشک پارامتر تعداد روزهای بارانی دارای وزن تاثیرگذاری کمتری است و در قالب عامل دوم قرار گرفته است. عامل شماره منحنی در تمامی این مناطق وزن تاثیرگذاری بیشتری نسبت به سایر پارامتر‌های موجود در عامل اول را دارد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی نقش پارامترهای هیدرولوژیکی و هندسی حوزه بر شکل منحنی تداوم جریان (مطالعه موردی: ناحیه خزری)

The flow duration curve (FDC) is a classical method used to graphically represent the relationship between the frequency and magnitude of stream flow. Several factors are involved in the shape of (FDC), including climatic and physiographic parameter of basin. In this research, the relationship between (FDC) and the physical parameters of the basin were investigated. 20 hydrometric stations with...

full text

نقش روزهای بارانی در پیش‌بینی منحنی تداوم جریان در اقلیم‌های مختلف ایران

بهبود و توسعه­ی پیش­بینی­ها­ در آبخیزهای بی‌آمار نیازمند شناخت مؤلفه­های مؤثر و فهم و درک برهم­کنش بین مؤلفه­های مختلف و پاسخ آب‌شناسی در اقلیم‌های مختلف است. مهم‌ترین مؤلفه­ی مؤثر بر شاخص­های منحنی تداوم جریان، بارش و مشخصه­های آن است. با توجه به این­که منحنی تداوم جریان نماینده­ی پاسخ آب‌شناختی ‎­آبخیز است، بررسی و شناخت تأثیر توزیع زمانی بارش بر آن می­تواند به شناخت مؤلفه­های پیش‌بینی‌کننده­...

full text

بررسی نقش پارامترهای هیدرولوژیکی و هندسی حوزه بر شکل منحنی تداوم جریان (مطالعه موردی: ناحیه خزری)

منحنی تداوم جریان یک روش کلاسیک برای نمایش گرافیکی روابط بین فراوانی و بزرگی جریان است. عوامل متعددی در شکل این منحنی و روند تغییرات آن نقش دارند که از جمله آن­ها می­توان به پارامترهای اقلیمی و فیزیوگرافیکی حوزه اشاره نمود. در این پژوهش، روابط بین شکل منحنی تداوم جریان و پارامترهای فیزیکی حوزه مورد بررسی قرار گرفته است. تعداد 20 ایستگاه با آمار مناسب و دوره مشترک آماری 1385-1351 انتخاب شد. با ا...

full text

بررسی و ارائه روابط منطقه‌ای شاخص‌های منحنی تداوم جریان، در مناطق نیمه‌خشک

منحنی تداوم جریان نشان دهنده رابطه فراوانی وقوع دبی است و به­‌عنوان پیش­نیاز، برای طرح‌های مدیریت منابع آب مورد نیاز است. در این پژوهش، با بررسی داده‌های دبی روزانه ایستگاه‌های آب‌سنجی، تعداد 47 ایستگاه با آمار مناسب و دوره مشترک آماری سال­‌های 1355-1390 در منطقه نیمه‌خشک کشور انتخاب شد. با استفاده از نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000 و تعیین موقعیت ایستگاه‌ها، محدوده مورد پژوهش مشخص و 11 پارامتر...

full text

مدل منطقه‌ای منحنی تداوم جریان حوزه‏های آبخیز بدون آمار مناطق خشک (مطالعه موردی: ایران مرکزی)

منحنی تداوم جریان (FDC) نشان‏دهندة رابطۀ بین فراوانی و مقدار دبی است. داده‌های دبی جریان آب، به شکل منحنی تداوم جریان، به عنوان پیش‌نیاز، برای طرح‌های مدیریت منابع آب، از قبیل طراحی سدها، نیروگاه‌های برق‌آبی، اجرای عملیات آبخیزداری، ارزیابی خطر خشک‌سالی، و بررسی سلامت زیست‌بوم رودخانه، مورد نیاز است. این مطالعه در یازده حوزة آبخیز منتخب با ویژگی‏هایِ مشترکی، همچون طول دورة آماری مشترک دبی روزانة...

full text

بررسی شکل منحنی جریان و حجم در ضایعات انسدادی کارینا و برونش

Spirometry and flow - volume loop show the abnormal pattern of pulmonary dysfunction and the site of the obstruction of upper and peripheral airways. For determinig the shape of flow - volume loop in obstruction of carina and bronchus we examined 19 patients with large airway obstruction documented with fiberoptic bronchoscopy via pulmonary function testing and flow ­volume loop performing. Two...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 25  issue 1

pages  85- 105

publication date 2018-04-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023